เงาะลำไย ๓

Nephelium laurinum Blume

ไม้ต้น ใบประกอบแบบขนนกปลายคู่ เรียงสลับ ใบย่อย ๒-๑๒ ใบ รูปรีหรือรูปไข่แคบ พบน้อยที่เป็นรูปไข่หรือรูปไข่กลับ ดอกแยกเพศต่างต้นหรือร่วมต้น ช่อดอกคล้ายช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามซอกใบใกล้ปลายยอด ดูรวมกันหลาย ๆ ช่อคล้ายออกที่ยอด ดอกเล็ก สีขาวหรือสีชมพูอ่อน ผลคล้ายผลแห้งแตก ผลอ่อนคล้ายทรงรูปไข่กลับ ผลแก่ รูปทรงรี ผิวเป็นหนามทู่ สุกสีเหลืองหรือสีแดง มี ๑ เมล็ด รูปทรงรี มีเยื่อหุ้มเป็นเนื้อนุ่มสีขาว

 เงาะลำไยชนิดนี้เป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๒๔ ม. เปลือกเรียบ สีเทาถึงสีน้ำตาล เปลือกชั้นในสีน้ำตาลเข้มหนาประมาณ ๕ มม. เนื้อไม้แข็งมาก สีน้ำตาลอ่อน กิ่งอ่อนค่อนข้างเกลี้ยง

 ใบประกอบแบบขนนกปลายคู่ เรียงสลับ ก้านใบยาว ๒-๑๐ ซม. เส้นผ่านศูนย์กลาง ๑-๒.๕ มม. รูปคล้ายทรงกระบอก ไม่มีหูใบ แกนกลางของใบอ่อนค่อนข้างเกลี้ยง ใบย่อย ๒-๑๒ ใบ เรียงสลับหรือเยื้องกันเล็กน้อย รูปรีหรือรูปไข่แคบ พบน้อยที่เป็นรูปไข่หรือรูปไข่กลับ กว้าง ๑.๕-๔.๓ ซม. ยาว ๕-๑๘.๕ ซม. ปลายเรียวแหลมหรือแหลม ส่วนที่เรียวแหลมอาจกว้างหรือแคบปลายสุดเว้าตื้นหรือมน โคนมน แหลม หรือสอบเรียวขอบเรียบ แผ่นใบแข็งและหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนสีเขียว เส้นกลางใบทางด้านบนเรียวยาวและเป็นร่องเล็กน้อย เห็นชัดเจนค่อนไปทางปลายใบ เกลี้ยงหรือมีขนประปราย แผ่นใบด้านล่างสีอ่อนกว่าด้านบนถึงมีนวล มีขนประปรายถึงค่อนข้างหนาแน่นตามเส้นกลางใบและเส้นแขนงใบ เส้นแขนงใบข้างละประมาณ ๑๐ เส้น ระหว่างเส้นแขนงใบมีขนสั้น ๆ คล้ายไหมหรือเกลี้ยง มีตุ่มใบ ก้านใบย่อยยาว ๒-๙ มม.

 ดอกแยกเพศต่างต้นหรือร่วมต้น ช่อดอกคล้ายช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามซอกใบใกล้ปลายยอด ดูรวมกันหลาย ๆ ช่อคล้ายออกที่ยอด ช่อดอกมักไม่แยกแขนง มีขนค่อนข้างยาวประปรายถึงขนอุย ก้านดอกสีชมพูหม่น ดอกเล็ก สมมาตรตามรัศมี สีขาวหรือสีชมพูอ่อน กลีบเลี้ยงสีชมพูหม่น ยาวประมาณ ๒.๓ มม. โคนเชื่อมติดกันเล็กน้อยเป็นรูปถ้วย ปลายแยกเป็น ๕ แฉก รูปคล้ายสามเหลี่ยม ไม่มีกลีบดอกหรือมีกลีบดอก ๕ กลีบ รูปใบหอกหรือรูปรี พบบ้างที่เป็นรูปไข่กลับ ยาว ๑.๖-๒.๓ มม. ปลายมน มีขนครุยแบบขนแกะ จานฐานดอกรูปวงแหวน เกลี้ยง ดอกเพศผู้มีเกสรเพศผู้ ๗-๘ เกสร ก้านชูอับเรณูสีขาว ดอกเพศเมียมีก้านรังไข่สั้นรังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๒ พู มี ๒ ช่อง พบน้อยที่มี ๔ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียอวบสั้น ยอดเกสรเพศเมียเป็นพู

 ผลคล้ายผลแห้งแตก ผลอ่อนคล้ายทรงรูปไข่กลับ ผลแก่รูปทรงรี กว้างประมาณ ๑.๕ ซม. ยาวประมาณ ๒.๕ ซม. แตกที่ปลาย ผลเจริญเพียง ๑ พู ผิวเป็นหนามทู่ ยาว ๒-๓ มม. พบน้อยที่ยาวได้ถึง ๘ มม. เปลือกผลหนาประมาณ ๑ มม. คล้ายแผ่นหนัง สุกสีเหลืองถึงสีแดง มี ๑ เมล็ด รูปทรงรี มีเยื่อหุ้มเป็นเนื้อนุ่มสีขาว

 เงาะลำไยชนิดนี้มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบตามป่าดิบ บริเวณที่ชุ่มน้ำหนองบึง และตามลำน้ำ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๒๐๐ ม. ออกดอกเดือนมีนาคมถึงสิงหาคมเป็นผลเดือนมกราคม ในต่างประเทศพบที่คาบสมุทรมลายู เกาะสุมาตรา และเกาะบอร์เนียว.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
เงาะลำไย ๓
ชื่อวิทยาศาสตร์
Nephelium laurinum Blume
ชื่อสกุล
Nephelium
คำระบุชนิด
laurinum
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Blume, Carl (Karl) Ludwig von
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1796-1862)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ.บุศบรรณ ณ สงขลา